این اختلال زمانی بروز پیدا می کند که به دلایل مختلف، میزان ترشح اشک کاهش پیدا می کند. یا اینکه اشک موجود در چشم به دلایل مختلف محیطی، بیماری ها، استفاده از برخی داروها و علت هایی از این قبیل، سریع تر از حالت عادی تبخیر می شود.

اغلب این بیماری در زنان نسبت به مردان شایع تر است. 

نشانه های تشخیصی

شایع ترین علامت های تشخیصی بروز سندرم خشکی چشم شامل سوزش، خارش، خشک شدن، احساس ناراحتی یا داشتن زخم یا گرد و غبار در چشم، حس چسبندگی پلک ها، قرمزی چشم،حساس شدن چشم به نور، باد یا دود است.

احساس ناراحتی و سوزش در صورت نگاه کردن حتی کوتاه مدت به تلفن همراه، رایانه یا تلویزیون یا مطالعه، حس دشواری در باز نگه داشتن چشم، احساس ناراحتی و سوزش در حین استفاده از لنز، تاری دید به ویژه در نور کم، درد در چشم در هنگام مطالعه یا کار کردن با تلفن همراه، چسبیدن پلک ها یا داشتن ترشحات چسبناک به ویژه صبح ها و هنگام بیدار شدن از خواب، دو بینی و سردرد، مهم ترین علت های خشکی چشم است.

مهم ترین عوامل خشکی چشم

به طور کلی هر عاملی که باعث کاهش تولید یا تغییر کیفیت اشک شود می‌تواند خشکی چشم را در پی داشته باشد، اما مهم ترین عوامل ایجاد خشکی چشم شامل موارد زیر است:

بالارفتن سن: با بالا رفتن سن، مقدار ترشح لایه آبکی اشک کم می شود. به علاوه همانطور که در افراد مسن چربی پوست کم و کمتر و پوست خشک می‌شود، در چشم نیز میزان ترشح چربی کم و در نتیجه مقدار تبخیر لایه آبکی بیشتر می‌شود. کاهش تولید چربی و افزایش تبخیر لایه آبکی اشک، علت بروز خشکی چشم در اکثر افراد مسن است.

عوامل محیطی: در محیط های گرم و خشک میزان تبخیر لایه آبکی اشک زیاد می شود. همچنین قرار گرفتن در معرض باد شدید و یا هوای سرد و خشک ارتفاعات نیز می تواند بدتر شدن خشکی چشم را در پی داشته باشد. استفاده از وسایل گرمازا (مثل بخاری و شومینه) و نیز قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و دود (به خصوص دود سیگار) از دیگر عوامل موثر در تشدید خشکی چشم است.

کار چشمی طولانی مدت: پلک زدن متناوب برای پخش شدن لایه اشک بر روی چشم ضروری است. در مواردی که فرد برای مدت طولانی به چیزی خیره شود و پلک نزند (مثل کار با رایانه، خیره شدن به تلویزیون یا مطالعه و حین رانندگی) علائم خشکی چشم ظاهر می شود.

داروها: بسیاری از داروها می تواند باعث کم شدن ترشح اشک و ایجاد خشکی چشم شود که مهمترین آنها شامل داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد افسردگی، داروهای قلبی و آنتی هیستامین ها، قرص های جلوگیری از بارداری، بسیاری از قطره های چشمی، به ‏ویژه آنهایی است که برای درمان آب سیاه، استفاده می شود.

تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی به علت تغییر در میزان چربی لایه اشکی می توانند باعث خشکی چشم شود.

بیماری ‏ها: بیماری های مختلفی مانند اختلال در عملکرد تیروئید و برخی از بیماری های سیستم ایمنی (مثل شوگرن و لوپوس) می‏تواند باعث ایجاد خشکی چشم شود.

مشکلات تغذیه ای: کمبود ویتامین A می تواند به موارد شدید و خطرناک خشکی چشم منجر شود.

التهاب لبه پلک‏ها (بلفاریت): این بیماری با تغییر در چربی لایه اشکی باعث بدتر شدن خشکی چشم می شود.

بسته نشدن پلک ‏ها: به هر دلیلی پلک‏ ها درست بسته نشود، مقدار تبخیر اشک زیاد و فرد با خشکی چشم مواجه می شود. کم پلک زدن می تواند منجر به تبخیر لایه اشکی چشم و خشکی چشم شود.

در مواردی مانند هنگام مطالعه، هنگام کار با رایانه و تلفن همراه، رانندگی و بیماری پارکینسون، فرد ممکن است کمتر پلک بزند.

استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنز چشمی (کانتکت لنزها) یکی از علت های شایع خشکی چشم است. لنزهای تماسی مثل یک اسفنج، لایه آبکی اشک را جذب می‏کند و باعث بروز این عارضه می شود. به علاوه استفاده از لنز تماسی باعث کم شدن حس قرنیه و کاهش پلک زدن می‏شود و همین مورد، تولید و پخش شدن اشک را با مشکل مواجه می‏کند.

درمان خشکی چشم

باید توجه داشت که مشکلات ناشی از خشکی چشم ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشد. در موارد خیلی خفیف، عمل به توصیه های کلی پزشک باعث بهبود علائم می شود؛ اما در موارد شدیدتر ممکن است به اقدامات مختلف درمانی نیاز باشد.

دکتر «حسین جمالی»، دانشیار و عضو هیات علمی گروه چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز