با آغاز فصل سرما، شیوع عفونت های تنفسی از جمله آنفولانزا افزایش می یابد؛ ویروس‌های آنفولانزا از طریق هوا منتشر و از راه بینی، دهان یا حتی سطوح آلوده به افراد منتقل می‌شوند.

این ویروس‌ها دائما در حال جهش هستند و تغییر پیدا می‌کنند، از همین رو هر سال نوع جدیدی از واکسن آنفولانزا را می‌سازند تا بدن نسبت به این ویروس ایمن باشد.

بنابراین می‌توان گفت واکسن‌هایی که سال‌های قبل برای پیشگیری از آنفولانزا زده‌اید، در سال جاری اثربخش نیست. حتی برخی واکسن متخصصان معتقدند افرادی با شرایط خاص باید ۲ نوبت در طول سال این واکسن را تزریق کنند.

واکسن آنفلوآنزا معمولا 3 ظرفیتی است که علیه 2 نوع ویروس آنفلوآنزای نوع A و 1 نوع ویروس آنفلوآنزای نوع B موثر است. واکسن های 4 ظرفیتی علیه 2 نوع ویروس آنفلوآنزای نوع A  و 2 نوع ویروس آنفلوآنزای نوع B موثر هستند.

نسل های مختلف واکسن آنفلوآنزا

نسل اول: ویروس به شکل کامل و غیرفعال به بیمار تزریق می شود.

نسل دوم:  بخش هایی از ویروس که خاصیت بیماری زایی (آنتی ژنی بیشتری) دارند، جدا شده و به بیمار تزریق می شوند. به این نسل واکسن  «آنفلوآنزا اسپلیت» گفته می شود. واکسن فرانسوی با نام تجاری «واکسی گریپ» از نوع اسپلیت است.

نوع دیگری از واکسی گریپ به نام واکسی گریپ تترا نیز در بازار دارویی موجود است که 4 ظرفیتی است و حاوی 2 ویروس آنفلوآنزای نوع A و نوع B و در افراد بالای 36 ماه قابل تزریق است.

نسل سوم: آنتی ژن های خاصی از ویروس که سبب بیشترین ایمنی زایی می شوند، خالص سازی شده و به بیمار تزریق می شوند. به این نوع واکسن ها «ساب یونیت» گفته می شود. واکسن هلندی با نام تجاری «اینفلوواک» از نوع «ساب یونیت» است.

نسل چهار: به آنتی ژن های ویروسی پروتئین ها و عواملی جهت تحریک بیشتر سیستم ایمنی اضافه شده است. واکسن آنفلوآنزا با نام تجاری «Fluad»، جزو واکسن های نسل چهارم است که عامل «MF59» به آن اضافه شده و سبب تحریک بیشتر سیستم ایمنی و پاسخ بهتر به واکسن می شود. این واکسن برای افراد بالای 65 سال تایید شده است.

واکسن انفولانزا ایرانی «فلوگارد»

این نوع واکسن از نوع نوترکیب است که سابقه تولید آن به  ۲ سال گذشته می‌رسد. واکسن ایرانی در ترکیبات خود منشا تخم‌مرغ، آنتی‌بیوتیک و مواد نگهدارنده ندارد. تزریق این واکسن به صورت تک دوز فقط در افراد بالای ۱۸ سال انجام می‌شود و هنوز میزان ایمنی آن در بانوان باردار و شیرده به طور کامل بررسی نشده است.

دریافت واکسن آنفلوآنزا برای چه افرادی ضروری است؟

1. افراد سالمند و مبتلا به بیماری های زمینه ای از جمله بیماری های ریوی مانند آسم، بیماری های کلیوی، قلبی و دیابت
2. بیماران مبتلا به نقص ایمنی یا افرادی که تحت درمان با داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی هستند.
3. بانوان باردار
4. ساکنین آسایشگاه ها و مراکز نگهداری از سالمندان
5. کادر درمان مانند پزشکان، پرستاران، داروسازان و کارکنان بیمارستان

عوارض تزریق واکسن آنفلوآنزا چیست ؟شایع ترین مشکلاتی که ممکن است به دنبال تزریق واکسن رخ دهد شامل درد، سوزش، قرمزی و سفتی ناحیه تزریق، تب، سردرد و یا دردهای ماهیچه‌ای، احتمال «سندرم گیلن باره» (بسیار نادر) است.

دوز و روش تزریق واکسن آنفلوآنزا

در بزرگسالان یک دوز کامل (نیم میلی لیتر) باید تزریق شود.

در مورد کودکان کمتر از 9 سال که تا به حال واکسن آنفلوآنزا را دریافت کرده اند، باید 2 دوز  کامل به فاصله یک ماه برای ایجاد ایمنی کافی علیه H1N1 تزریق شود.

واکسن به شکل زیرجلدی یا عضلانی عمیق در عضله دلتوئید (بازو) بزرگسالان و یا ران اطفال تزریق می شود.

آیا افراد شیرده می توانند واکسن را دریافت کنند؟بله؛ واکسیناسیون افراد شیرده بلامانع است.

بهترین زمان تزریق این واکسن چه ماهی است؟بهترین زمان تزریق واکسن مهر و اوایل آبان است تا بتواند ایمنی کافی را در فصول با شیوع بالای آنفلوآنزا داشته باشد.

آیا بلافاصله پس از دریافت واکسن آنفلولانزا بدن ایمن می‌شود؟نزدیک به ۲ هفته پس از واکسیناسیون طول می‌کشد تا آنتی‌بادی در بدن ایجاد شود و بتواند در برابر ویروس آنفولانزا مقاومت کند.

دکتر «سوزان بصیر» کارشناس واحد تجویز و مصرف منطقی دارو معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز