تجربه مصرف مواد در سنین نوجوانی و جوانی دلایل متفاوتی دارد. بعضی از این علت ها مربوط به دوران رشد نوجوانان است. با توجه به اینکه نوجوانان در این دوران در پی کنجکاوی و یافتن هویت شخصی هستند، با مسایل متعددی در زندگی مواجه شده و با انواع مختلف مواد اعتیاد آور روبرو شده و توجه شان به این مواد جلب می شود.

همچنین با توجه به اهمیت نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد، علاوه بر آگاهی والدین از عوامل خطر و عوامل محافظ، نیاز است پیوند و روابط خانوادگی افزایش یابد؛ یکی از راه های بهبود روابط خانوادگی،  آگاهی والدین از روش فرزندپروری موثر است.

مهارت های فرزند پروری

مهارت اول: چگونه می توان یک فضای امن عاطفی در خانواده ایجاد کرد؟

با فرزندمان صحبت کنیم؛ احساس های فرزندان را درک کنیم و به او احترام بگذاریم، گوش کردن فعال را تمرین کنیم، هفته ای یک بار فعالیتی مشترک را با فرزندمان ترتیب دهیم، روزانه دست کم 15 دقیقه به کاری که فرزندمان خواسته بپردازیم و از فعالیت های مثبت آنان حمایت کنیم.

مهارت دوم: چگونه ارتباط خوبی با فرزندتان داشته باشیم؟

بیشتر تشویقشان کنیم تا انتقاد، حواسمان به کنجکاوی فرزندمان باشد، همواره رفتار خوب را با واکنش فوری پاسخ دهیم، زمان غذا خوردن را برای در میان گذاشتن کارهای روزانه استفاده کنیم، مراقب زمان های پراسترس در زندگی فرزندمان باشیم و برای آخر هفته برنامه خانوادگی مفرح و نشاط آور تنظیم کنیم.

در خانواده هایی که روابط گرم و صمیمانه با فرزندان خود دارند، با آنان محترمانه برخورد می کنند؛ همچنین برای فرزندان خود ارزش زیادی قائل هستند و حمایت اجتماعی فراوانی برای فرزندان خود مهیا می کنند، این می تواند از آسیب پذیری آنان به تنش های روانی و روی آوردن به مصرف مواد پیشگیری کنند.

لازم به تاکید است، در صورتی که فضای عاطفی سرد، طرد کننده، سرزنش آمیز و فاقد صمیمیت در خانواده باشد،  محیط خانواده از یک محیط محافظت کننده به یک محیط خطرزا برای سلامت روانی و اجتماعی فرزندان تبدیل شده و زمینه انواع انحرافات رفتاری از جمله خطر گرایش به مصرف مواد افزایش می دهد.

مهارت سوم: قانون های روشن و صریح بگذاریم و عواقب رعایت نکردن قانون را تعیین کنیم.

قوانین و انتظارات خود را پیشاپیش با فرزندانتان در میان بگذارید، رعایت قانون را تشویق کنید و عواقب قانون شکنی را دقیق رعایت کنید.

درباره عوارض مصرف مواد اطلاعات کافی را به دست آورید؛ در مورد اینکه چرا مصرف سیگار و الکل قابل قبول نیست، صحبت کنید؛ بگذارید فرزندانتان بدانند، مصرف مواد هرگز از طرف شما پذیرفته نمی شود.

مهارت چهارم:  نظارت بر فرزندان را دست کم نگیریم.

نظارت نوعی مهارت ارتباطی است که والدین متناسب با رشد فرزندان خود به کار می برند؛ لازم است در مورد نگرانی های خود از بعضی رفتارها با آنها صحبت کنید و از نوع فعالیت های آنان آگاه شوید؛ در واقع نظارت و پایش والدین می تواند شامل: تعیین قوانین خانوادگی، تکنیک های پایش فعالیت های فرزندان، تحسین رفتارهای مناسب فرزندان و تعیین اصول انظباطی پایدار و‏ اعمال قواعد خانوادگی باشد.

«ندا محمدی»، کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز