کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن از مشکلات عمده تغذیه ای و بهداشتی در کودکان زیر ۶ سال و نوجوانان به ویژه دختران نوجوان است. در دوران بلوغ به دلیل افزایش سرعت رشد، نیاز به بعضی از مواد مغذی افزایش می یابد. در دختران نوجوان علاوه بر افزایش نیاز، دفع آهن در دوران عادت ماهانه نیز باعث شیوع بیشتر کمبود در این گروه می شود. همچنین دریافت کافی این ریزمغذی در این دوران ذخایر کافی آهن را برای دوران بارداری در آینده فراهم می کند.

 

کم خونی فقر آهن در نوجوانان سنین مدرسه موجب کاهش قدرت یادگیری می شود. در نوجوانان با کم خونی فقر آهن ضریب هوشی ۵ تا ۱۰ امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورد شده است. همچنین با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در این نوجوانان میزان ابتلا به بیماری های عفونی بیشتر گزارش شده است.

 

دانش آموزانی که دچار کم خونی فقر آهن هستند، همیشه احساس خستگی و ضعف می کنند. این افراد اغلب از ورزش و فعالیت های بدنی دوری می کنند و یا در هنگام ورزش خیلی زود خسته می شوند. در این افراد تغییرات رفتاری به صورت بی حوصلگی و بی تفاوتی مشاهده می شود. کم خونی فقر آهن به علت تاثیر بر قدرت یادگیری وکاهش آن، باعث افت تحصیلی دانش آموزان می شود.

 

تغییرات خلق و خو در دوران بلوغ ممکن است موجب کم اشتهایی یا افزایش مصرف غذای خارج از خانه شده و به علت مصرف ناکافی غذا، دریافت آهن و سایر مواد مغذی محدود می شود.

 

مصرف ناکافی گروه گوشت به ویژه گوشت قرمز که قابلیت جذب آهن آن بیشتر است.

 

مصرف چای همراه با غذا و یا پس از غذا سبب کاهش جذب آهن می شود.

 

مشکلات دندانی که در اثر مصرف بی رویه شکلات و شیرینی ایجاد شده و منجر به کم اشتهایی و کاهش دریافت مواد مغذی از جمله آهن می شود.

 

آلودگی های انگلی مانند «شیستوزومیا» و کرم قلابدار و «ژیاردیا» نیز موجب بروز کم خونی فقر آهن می شود. آلودگی به شیستوزومیا و کرم قلابدار در کشور ما شایع نیست، اما آلودگی به ژیاردیا که در سنین مدرسه شایع است می تواند باکاهش اشتها و کاهش جذب آهن موجب کمبود آهن شود.

 

رنگ پریدگی دائمی زبان و مخاط، داخل پلک چشم و لب ها، کمرنگ شدن خطوط کف دست، احساس ضعف و خستگی، سیاهی رفتن چشم، بی تفاوتی، سرگیجه، سردرد، بی اشتهایی، حالت تهوع و خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها از علائم کم خونی فقر آهن است.

 

گوشت، مرغ، ماهی به علت دارا بودن آهن هم (Heme) بیشترین جذب را دارد. علاوه بر آن زرده تخم مرغ، غلات و حبوبات مثل عدس، لوبیا، سبزی هایی مثل جعفری و اسفناج، انواع خشکبار مثل توت خشک، انجیر، کشمش، خرما و انواع مغزها مثل پسته، بادام، فندق و گردو از منابع خوب آهن به شمار می رود.

 

بعضی از سبزی ها مثل گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، کلم، گل کلم، دارای ویتامین C هستند و اگر با غذا مصرف شود باعث افزایش جذب آهن غذا می شود. میوه ها به ویژه مرکبات نیز در صورت مصرف پس از غذا، باعث افزایش آهن وعده غذا می شود.

 

«مهسا میرشکاری»، کارشناس تغذیه واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز