ﺷﻴــﺮ ﻳﻚ ﻏﺬﺍﻱ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩﻥ پروتئین با کیفیت بالا، ﺍﻧﻮﺍﻉ مواد معدنی ﻭ تعدادی ﺍﺯ ﻭﻳﺘـﺎﻣﻴﻦ ﻫـﺎ، ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺭﺷــﺪ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ. ﺷﻴﺮ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗـأﻣﻴﻦ ﻛﻠﺴـﻴﻢ محسوب می شود ﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﻥ برای ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﺍﺳﺘﺨﻮان­ ها، ﺩﻧﺪﺍﻥ­ﻫﺎ ﻭ پوﺳﺖ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ.

ﺗﻨﻮﻉ ﺍﺟﺰﺍﻱ ﻏﺬﺍﻳﻲ ﺩﺭ ﺷﻴﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮﻑ ﻳﻚ ﻟﻴـﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ، ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺩ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺪﻥ ﺭﺍ ﺗـأﻣﻴﻦ ﻛـﺮﺩ. ﺁﺏ، ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪﻩ ﺷـﻴﺮ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ (۸۷ درصد)، ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻮﺍﺩ ﺷﻴﺮ ﺍﺯ چربی (۴-۵/۳ درصد)، پرﻭﺗﺌﻴﻦ (۵/۳ درصد)، ﻻﻛﺘﻮﺯ ﻳﺎ ﻗﻨﺪ ﺷﻴﺮ (7/4 درصد)، مواد معدنی (8/0درصد) ﻭ ﻭﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.

لبنیات حاوی بالاترین میزان کلسیم و فسفر در بین سایر گروه­های غذایی است. ویتامین های گروه B به ویژه ریبوفلاوین (B2) به مقدار فراوان در شیر و فرآورده­های لبنی یافت می­شود. مقدار ویتامین های محلول در چربی (A, D, E, K) به نسبت چربی موجود در شیر، متفاوت است. فرآورده های لبنی به نسبت فرآیندی که روی آنها صورت می گیرد، مقداری از ارزش تغذیه­ای خود را از دست می­دهد.

چربی شیر ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ هضم بالایی دارد و ﺣﺎﻭﻱ چربی های ضروری ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺪﻥ است. پرﻭﺗﺌﻴﻦ ﻫـﺎﻱ ﺷـﻴﺮ نقش ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺗأﻣﻴﻦ پرﻭﺗﺌﻴﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺑﺪﻥ دارد. ﻧـﻴﻢ ﻟﻴﺘـﺮ ﺷـﻴﺮ، ۲۰ تا 25 درصد ﺍﺯ ﻛـﻞ پـﺮﻭﺗﺌﻴﻦ مورد نیاز روزانه ﺭﺍ ﺗأﻣﻴﻦ ﻣﻲ­ﻛﻨﺪ ﻭ ﺣﺎﻭﻱ ﻣﻘـﺎﺩﻳﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺍﺯ ﺗﻤـﺎﻡ ﺍﺳـﻴﺪﻫﺎﻱ ﺁﻣﻴﻨـﻪ ضروری بدن است. ﺑﺎ ﻣﺼﺮﻑ سه تا چهار ﻭﺍﺣﺪ ﺷﻴﺮ (ﻫــﺮ ﻭﺍﺣــﺪ ﻣﻌــﺎﺩﻝ۲۴۰ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮﻳﺎ ﻳﻚ ﻟﻴﻮﺍﻥ ﺷﻴﺮ) ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻫﺎﻱ آن، اغلب ﻧﻴﺎﺯ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺑزرگسالان ﺑﻪ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. به دلیل محتوای بالای کلسیم و فسفر در شیر مصرف آن برای رشد، استحکام و سلامت استخوان­ها و دندان­ها ضروری است. از این گذشته دریافت مقدار کافی کلسیم علاوه بر تاثیر روی سلامت استخوان ها، در تنظیم بسیاری از فعالیت های حیاتی بدن مثل انعقاد خون، هدایت جریان عصبی، انقباض عضلات، فعالیت آنزیمی و کنترل فشارخون نقش دارد.

مصرف روزانه و منظم منابع غذایی غنی از کلسیم (مانند شیر و ماست کم‌چرب) می‌تواند خطر بروز برخی سرطان ها را کاهش‌ دهد. همچنین ترکیبات طبیعی موجود در شیر، عملکرد سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشیده و با خنثی کردن سموم در شرایط آلودگی هوا از دستگاه تنفس و قلب و عروق محافظت می ‌کند. مطالعات نشان داده است که مصرف سالانه 200 کیلوگرم شیر و فرآورده های آن باعث افزایش رشد، ارتقای سلامت جسم، افزایش هوش و قدرت فراگیری، افزایش توان کار، دیر از کار افتادگی و افزایش طول عمر می­ شود. از طرفی، دریافت ناکافی شیر و لبنیات باعث تأخیر در رشد استخوانی و کوتاه قدی در کودکان و نوجوانان و افزایش احتمال چاقی و پرفشاری خون و بروز پوکی استخوان در سنین بزرگسالی و سالمندی می شود.

«مریم مهارت»، رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز