مقاومت به انسولین یک وضعیت متابولیکی است که در آن سلول‌های بدن به انسولین کمتر پاسخ می‌دهد و این منجر به افزایش سطح گلوکز خون می‌شود. این وضعیت به شدت با عادات غذایی و تغذیه مرتبط است و درک اینکه چگونه تغذیه بر حساسیت به انسولین و سلامت متابولیک کلی تأثیر می‌گذارد، ضروری است.

نقش تغذیه در مدیریت مقاومت به انسولین چندوجهی است. رژیم‌های غذایی غنی از کربوهیدرات‌های تصفیه‌ شده، قندها و چربی‌های ناسالم می‌تواند مقاومت به انسولین را تشدید کند. این غذاها منجر به افزایش سریع سطح گلوکز خون می‌شود و پانکراس را وادار به ترشح بیشتر انسولین می‌کند.

با گذشت زمان، این می‌تواند توانایی بدن را برای پاسخ مؤثر به انسولین تحت فشار قرار دهد و منجر به مقاومت به انسولین شود. برعکس، یک رژیم غذایی متعادل غنی از غذاهای کامل می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و به مدیریت سطح گلوکز خون کمک کند.

یکی از مؤثرترین رویکردهای غذایی برای بهبود حساسیت به انسولین، رژیم مدیترانه‌ای است. این رژیم بر مصرف غلات کامل، میوه‌ها، سبزی ها، حبوبات، آجیل و چربی‌های سالم، به‌ویژه روغن زیتون تأکید دارد. مطالعات نشان می دهد که پیروی از رژیم مدیترانه‌ای با سطوح پایین‌تر مقاومت به انسولین و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو مرتبط است. خواص ضد التهابی غذاهای موجود در این رژیم ممکن است نقش مهمی در افزایش حساسیت به انسولین ایفا کند.

جنبه مهم دیگر تغذیه، ترکیب «ماکرونوترینت‌ها» در وعده‌های غذایی است. رژیم‌های غذایی غنی از فیبر، به‌ویژه فیبر محلول، نشان داده‌ است که حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشد. جو، لوبیا، عدس و میوه‌ها منابع عالی فیبر است که می‌تواند جذب گلوکز را کند کرده و کنترل قند خون را بهبود بخشد.

علاوه بر این، گنجاندن منابع پروتئینی کم‌چرب، مانند ماهی، مرغ و پروتئین‌های گیاهی، می‌تواند به تثبیت سطح قند خون و افزایش سیری کمک کند و احتمال پرخوری را کاهش دهد.

زمان‌بندی و فراوانی وعده‌های غذایی نیز در حساسیت به انسولین نقش دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر در طول روز ممکن است به حفظ سطوح پایدار قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند.

روزه‌داری متناوب نیز به دلیل امکان افزایش حساسیت به انسولین و ترویج کاهش وزن، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. با این حال، پاسخ‌های فردی به زمان‌بندی وعده‌های غذایی می‌تواند متفاوت باشد و ضروری است که رویکردی پیدا شود که برای هر فرد بهترین باشد.

علاوه بر این، کیفیت چربی‌های مصرفی در مدیریت مقاومت به انسولین بسیار مهم است. رژیم‌های غذایی غنی از چربی‌های ترانس و چربی‌های اشباع می‌تواند التهاب را ترویج کرده و حساسیت به انسولین را افزایش دهد. در مقابل، چربی‌های سالم، مانند انواع موجود در آووکادو، آجیل، دانه‌ها و ماهی ‌های چرب می‌تواند تأثیرات مثبتی بر حساسیت به انسولین داشته باشد. به‌ویژه، اسیدهای چرب امگا-۳ که التهاب را کاهش داده و سلامت متابولیک را بهبود می‌بخشد.

آب‌رسانی (هیدراسیون) نیز یکی دیگر از جنبه‌های نادیده‌ گرفته‌ شده تغذیه است که می‌تواند بر حساسیت به انسولین تأثیر بگذارد. مصرف آب کافی برای حفظ عملکرد متابولیکی بهینه ضروری است. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که کم‌آبی ممکن است عمل انسولین را مختل کند و بر اهمیت هیدراته ماندن تأکید می‌کند.

در نتیجه، تغذیه نقش حیاتی در توسعه و مدیریت مقاومت به انسولین ایفا می‌کند. یک رژیم غذایی متعادل غنی از غذاهای کامل، فیبر، چربی‌های سالم و پروتئین‌های کم‌چرب می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و خطر ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش دهد. با انتخاب‌های غذایی آگاهانه و الگوهای غذایی سالم، افراد می‌توانند به‌طور مؤثری مقاومت به انسولین را مدیریت کرده و سلامت متابولیک کلی خود را افزایش دهند./ف.نوروزی فرد

«صبا خطاپوش»، کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز