ویژگی سرطان ریه، رشد کنترل نشده سلول در بافت ریه است. سرطان ریه در مورد تومورهایی به کار می ­رود که از اپیتلیوم مجاری تنفسی (برونش، برونشیول ها و آلوئول ها) منشا می­ گیرد. 

انواع اصلی سرطان ریه شامل :سرطان ریه سلول کوچک و سرطان ریه غیر سلول کوچک است. سرطان ریه یکی از بیشترین علت های مرگ و میر هم در زنان و هم در مردان است.

دو نوع سرطان ریه وجود دارد:

1-سلول های سرطانی کوچک ریه: مهاجم تر است و به راحتی در اوایل بیماری، در سایر نقاط بدن پخش می شود. این نوع سرطان با سیگار کشیدن رابطه دارد و به طور معمول در افراد غیر سیگاری، این نوع سرطان ریه  مشاهده نمی شود.

2-سلول های سرطانی بزرگ ریه: به کندی رشد می کند و شایع تر است. حدود 90 درصد افراد مبتلا به سرطان ریه دچار این نوع هستند.

نشانه های سرطان ریه:

سرطان ریه در ابتدا، بدون هیچ علامت و نشانه هشدار دهنده ای بروز می یابد. همانطور که این سرطان پیشرفت می کند، علائم زیر ظاهر می شود:

• سرفه ممتد و بدون بهبودی
• درد قفسه سینه که اغلب با سرفه و یا خنده و یا حتى نفس عمیق بدتر مى شود.
• خس خس سینه و صدا که قبلا وجود نداشته است.
• تنگی نفس
• سرفه به همراه خلط خونی
• عفونت هاى تنفسى مکرر مثل برونشیت یا سینه پهلو که به درمان پاسخ نمی دهند و یا مرتب عود مى کند.
• احساس ضعف و خستگی مفرط
• کاهش اشتها و وزن
• درد در دست و پا و شانه در برخی موارد

علت های بروز سرطان ریه:

شغل و سرطان ریه: برخی از مشاغل خاص با افزایش خطر سرطان ریه همراه است. افرادی که با اورانیوم، آزبست، آرسنیک و سایر مواد شیمیایی در تماس هستند، در معرض خطر هستند.

سیگار و سرطان ریه: مجرای تنفسی با مژه های ریزی پوشیده شده است که نقش محافظتی برای ریه ها دارد. مژک ها مواد سمی، باکتری و ویروس ها را جارو می کنند و نمی گذارند وارد ریه ها شوند. دود سیگار، این مژه ها را فلج می کند، بنابراین آنها نمی توانند کار خود را به درستی انجام دهند و باعث می شوند که مواد سرطان زا در ریه ها جمع شود. هر چه زمان مصرف سیگار و مقدار مصرف روزانه آن بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان ریه بالاتر مى رود. همچنین تنفس هوای آلوده به سیگار در خانه و یا در محل کار، موجب اثرات مشابه و افزایش بروز این سرطان می شود.

آلودگی هوا و سرطان ریه: کارشناسان بر این باور هستند که ممکن است دود اتومبیل ها، کارخانه ها و نیروگاه ها، بر ریه تاثیر مشابه دود سیگار داشته باشد و موجب سرطان ریه شود. هواى آلوده در شهرهاى بزرگ به ویژه اطراف مکان هاى پرترافیک، به میزان اندکى بر ریسک ابتلا به سرطان ریه مى افزاید. 

گاز «رادون» و خطر سرطان ریه: گازى که به علت شکستن چرخه مولکولى عنصر اورانیوم موجود در خاک و سنگ ایجاد و متصاعد مى شود، رادیواکتیو بوده و «رادون» نام دارد. این گاز دیده نمى شود و هیچ بو یا طعم و مزه اى ندارد. این گاز در فضاهاى بسته به ویژه زیرزمین ها وجود دارد و در فضاى باز، به طور تقریبی بى اثر است. استنشاق دراز مدت این گاز با افزایش خطر سرطان ریه همراه است.

آزبست و خطر سرطان ریه: کسانى که در معادن، آسیاب هاى صنعتى، کارخانه هاى پارچه بافى، کشتى سازى ها کار می کنند، در معرض آزبست هستند و چندین برابر افراد عادی در معرض خطر سرطان ریه و سرطان در بافت های اطراف ریه به نام «مزوتلیوما» قرار دارند.

سایر عوامل سرطان زاى محیط کار: شامل سنگ هاى حاوى اورانیوم و یا تنفس مواد شیمیایى همچون آرسنیک، کلرید وینیل (مواد کاربردى در صنایع پلاستیک)، سیلیس، ترکیبات نیکل، ترکیبات کروم، محصولات مختلف ذغال، گاز خردل، کلر و متیل اتر هستند.

آرسنیک در آب آشامیدنى و خطر سرطان ریه: در مکان هایى که آرسنیک در آب آشامیدنى از میزان مجاز بالاتر است، سرطان ریه بیشتر مشاهده شده است.

مواجهه با اشعه و خطر سرطان ریه: تابش اشعه به قفسه سینه به دلیل معالجه دیگر سرطان ها، به ویژه در افراد سیگارى، بر ریسک ابتلا به سرطان ریه مى افزاید. کسانى که براى درمان بیمارى لنفوم هوچکین و یا زنانى که سینه هاى آنان بر اثر سرطان پستان برداشته و سپس پرتودرمانى شده اند، با خطر بالاترى در زمینه ابتلا مواجه هستند.

سابقه شخصى و خانوادگى و خطر سرطان ریه: کسانى که در گذشته مبتلا به سرطان ریه بوده اند، با احتمال بازگشت بالایى روبرو هستند. همچنین کسانى که برادر یا خواهر آنان مبتلا بوده و یا فرزند افراد مبتلا به سرطان، به ویژه اگر والدین در جوانى مبتلا شده باشند، با احتمال بالاترى براى ابتلا مواجه هستند.

روش های تشخیصی سرطان ریه

تشخیص زودهنگام بیماری بسیار سخت است، زیرا در ابتدا بیمار هیچ علامتی ندارد و وقتی سرطان ریه تشخیص داده می شود که از نظر رشد به مرحله ای رسیده که در سی تی اسکن قابل شناسایی است. روش های تشخیصی دیگر مثل بررسی خلط از نظر سلول های سرطانی، عکس قفسه سینه، سی تی اسکن و در صورت نیاز برونکوسکوپی و گرفتن نمونه از بافت ریه از دیگر روش های تشخیص سرطان ریه است.

روش های درمان این بیماری کدام است؟

با توجه به اینکه سرطان ریه از نظر بافت شناسی انواع مختلفی دارد، درمان نیز بر اساس نوع سرطان متفاوت و شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی است.

راه های پیشگیری از سرطان ریه:

1. پرهیز از  مصرف سیگار و ترک آن در صورت مصرف
2. فاصله گرفتن از افرادی که سیگار می کشند.
3. استفاده از وسایل محافظت فردی در مکان های آلوده به ویژه در مواجهه های شغلی
4. داشتن فعالیت بدنی مناسب و انجام تنفس عمیق در هوای پاک
5. اصلاح رژیم غذایی با افزایش مصرف میوه و سبزی های تازه

«زهرا خسروی زادگان»، کارشناس پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز