استرس شغلی؛ از نشانه ها تا راهکارهای مدیریت/ بخش اول
استرس شغلی یک واکنش طبیعی به فشارهای محیط کار است. این واکنش می‌تواند به صورت علائم جسمی، احساسی و رفتاری بروز کند که ممکن است بر تمام ابعاد زندگی تاثیرات منفی داشته باشد.
وقتی در محل کار برآشفته هستید و استرس دارید، اعتماد به‌نفس کمتری دارید و ممکن است عصبانی، تحریک‌پذیر یا گوشه‌گیر شوید. در حالی که برخی از علائم استرس شغلی ممکن است پس از پایان روز از بین برود، برخی دیگر اثرات طولانی مدت دارد، می تواند به سلامت روانی یا قلبی عروقی شما آسیب برساند و منجر به فشار خون بالا، بیماری قلبی و علایم مشابه دیگر شود.
از دیگر نشانه های استرس در محیط کار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس اضطراب، تحریک پذیری یا افسردگی، بی تفاوت بودن، از دست دادن علاقه به کار
- تغییر در الگوهای خواب، احساس خستگی، مشکل در تمرکز، تنش عضلانی یا سردرد، مشکلات معده
- کناره گیری اجتماعی، از دست دادن میل جنسی، استفاده از الکل یا مواد مخدر برای کنار آمدن با شرایط
- فرسودگی جسمی و روانی، سردرد و میگرن، فشار خون بالا و تپش قلب، روحیه و نگرش ضعیف، عدم اعتماد به نفس و توانایی تصمیم گیری
دلایل استرس شغلی چیست؟
برخی شرایط، عوامل عمومی و مشخص است که در ایجاد استرس شغلی نقش دارد. برخی از این عوامل استرس زا در محل کار و علت های استرس شغلی شامل موارد زیر می‌شود:
- حقوق‌های کم، حجم کاری بیش از حد، وجود فرصت‌های کم برای رشد
- عدم جذاب یا چالش برانگیز بودن کار، عدم حمایت اجتماعی
- عدم کنترل کافی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به شغل، وجود خواسته‌های متناقض یا انتظارات مبهم از عملکرد
- ترس از اخراج شدن و اضافه کاری بیشتر به دلیل تعداد نیزوی انسانی کم
انواع استرس شغلی چیست؟
استرس همیشه بد نیست، استرس بهینه می تواند به افراد کمک کند به صورت متمرکز و پر انرژی به کارهایشان بپردازند و بتوانند با چالش‌های جدید در محل کار روبه‌رو شوند. استرس چیزی است که به فرد در حین یک ارائه نیرو و تمرکز کافی می دهد تا بهترین عملکرد را داشته باشد و در مواقع مهم به پیشگیری از بروز اشتباه‌های خطرناک کمک می کند. اما در دنیای پرهیاهوی امروز، محل کار اغلب فشار بالایی را به افراد وارد می کند. ساعت‌های کاری طولانی، مهلت‌های تحویل کارها به‌صورت فشرده و افزایش درخواست های کاری، می تواند به افزایش نگرانی و خستگی افراد دامن بزند. زمانی که استرس از توانایی فرد برای مقابله فراتر می رود دیگر مؤثر نیست و منجر به آسیب‌های روانی و جسمانی به فرد و در نهایت تأثیر منفی بر روی رضایت شغلی می شود. گام نخست برای مدیریت هر نوع استرس، آگاهی از آن است.
استرس شغلی مثبت: زمان‌هایی که افراد در مواجهه با استرس، یک پاسخ سازگارانه و مؤثر دارند استرس آنها استرس مثبت است. استرس مثبت بر سلامت کلی فرد تأثیر منفی نمی گذارد و طول مدت آن با مدت زمان محرک هم‌زمان است. به عنوان مثال پاسخ استرسی که در اولین روز کاری ایجاد می شود، یک استرس مثبت است؛ چرا که باید نسبت به کارهای جدید هوشیار باشید.
استرس شغلی منفی: چه زمانی پاسخ استرس از یک روش مثبت و مؤثر به یک روش منفی و در نتیجه استرس منفی تبدیل می شود؟ اگر استرس فرد بیشتر از مدت زمان حضور محرک طول بکشد یا از نظر شدت، باعث افت عملکرد فرد شود، پاسخ فرد به استرسی که دارد به مرور زمان تشدید می شود و تأثیر منفی بر سلامت او دارد و مشکلاتی مانند بی‌خوابی، اضطراب، افسردگی و موارد مشابه را به همراه دارد.
استرس شغلی مزمن: استرس مزمن می تواند برای هر فردی در برهه‌ای از زندگی‌اش اتفاق بیفتد. استرس مزمن زمانی است که فرد یک دوره زمانی طولانی احساس استرس شغلی دارد. اگر در محل کار زمان‌های خاصی و سختی را سپری می کنید، در این مسیر خودتان را فراموش نکنید. سعی کنید استراحت کافی داشته باشید، خوب غذا بخورید و تحرک کافی داشته باشید. همچنین حتی در زمان‌های شلوغ، با اینکه به نظر سخت می آید؛ اما سعی بر حفظ تعادل ایده خوبی است. مراقب موقعیت‌های استرس زا و پاسخی که به آنها دارید باشید. در شرایط دشوار، توانایی دیدن نور در انتهای تونل به شما کمک می کند تا کمی راحت‌تر از این زمان دشوار عبور کنید.
استرس ناشی از فرسودگی: زمانی که فرد از نظر جسمی، احساسی یا فکری خسته است، علائم استرس کاری می تواند تأثیر بیشتری بر فرد و کارش بگذارد. این نوع استرس مبتنی بر کار، به عنوان فرسودگی شغلی هم شناخته می شود و نیاز به توجه فوری دارد. اگر تحت استرس مداوم و طولانی مدت بوده اید، ممکن است علائمی جدی مانند خلق منفی، بی‌انگیزگی، احساس عدم تعلق یا افسردگی را تجربه کنید. این علائم برای زمانی است که آگاه هستید استرستان به فرسودگی شغلی تبدیل شده است و مهم است برای مدیریت و برطرف شدن آن اقدام کنید.
«لیلا قربانی»، کارشناس سلامت روان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
نظر دهید