سنگ‌ های کلیوی (کریستال های نامحلول) یکی از مشکلات بهداشتی شایع در جوامع مختلف دنیا محسوب می شود. وجود سنگ های کلیوی در کلیه و مجاری ادراری می‌ تواند موجب درد ناگهانی و شدید و عوارض ناخوشایند دیگری از جمله دفع خون در ادرار، تهوع و استفراغ شود.

انواع سنگ های کلیوی

1. سنگ ‌های اگزالات کلسیم: این نوع از سنگ‌ ها حدود 70 تا 80 درصد از سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می‌ دهد و شایع ‌ترین نوع سنگ به شمار می ‌رود.

2. سنگ‌های استراویتی: این سنگ ‌ها به علت عفونت‌ های ادراری و وجود باکتری‌ های خاص تشکیل می ‌شوند و اغلب از فسفات آمونیوم و کلسیم تشکیل می‌ شود. این سنگ ‌ها حدود 10 درصد از انواع سنگ‌ های کلیوی را تشکیل می ‌دهد و بیشتر در افراد مبتلا به عفونت ‌های مزمن ادراری مشاهده می‌ شود.

3. سنگ های فسفات کلسیم: این نوع سنگ ها بیشتر در زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری و در pH ادرار قلیایی تشکیل می شود. حدود 5 تا 10 درصد از سنگ های کلیوی از این نوع است.

4. سنگ ‌های اسید اوریکی: این نوع سنگ ‌ها ناشی از افزایش تولید اسید اوریک در بدن یا کاهش دفع آن از طریق ادرار ایجاد می‌ شود. این سنگ‌ها حدود 5 تا 10 درصد از سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می‌ دهد و بیشتر در افرادی با شرایط خاص نظیر نقرس یا بیماری ‌های متابولیک مشاهده می ‌شود.

5. سنگ ‌های سیستینی: این نوع سنگ‌ ها ناشی از اختلالات ژنتیکی است که باعث افزایش دفع سیستین در ادرار می‌ شود. سنگ‌های سیستینی نادر بوده و تنها یک درصد از تمام سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می ‌دهد.

یکی از رایج‌ ترین باورهای غلط تغذیه ای این است که چون لبنیات سرشار از کلسیم است و کلسیم جزء اصلی تشکیل دهنده شایع ترین انواع سنگ های کلیوی (اگزالات کلسیم) به شمار می آید؛ پس مصرف لبنیات می ‌تواند منجر به افزایش خطر تشکیل سنگ های کلیوی شود. اما در حقیقت، موضوع برعکس است.

دریافت کم کلسیم در رژیم غذایی منجر به افزایش خطر تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می شود و دریافت مقادیر کافی کلسیم از طریق رژیم غذایی منجر به کاهش خطر تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می شود.

علت این مسئله آن است که کلسیم دریافت شده از طریق غذا با اگزالات رژیم غذایی در دستگاه گوارش متصل شده و مانع از جذب اگزالات و ورود آن به گردش خون و دفع آن از طریق ادرار می شود. بدین ترتیب، کلسیم می تواند میزان اگزالات وارد شده به کلیه ها را کاهش دهد و از بروز سنگ های اگزالات کلسیم جلوگیری کند. متاآنالیزهایی که در این حیطه انجام شده است نیز این موضوع را تایید می کند و گزارش شده که بین مصرف لبنیات و خطر ابتلا به سنگ های کلیوی ارتباط معکوس وجود دارد.

بنابراین، برای جلوگیری از تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم باید دقت شود که در کنار هر وعده غذایی از یک منبع لبنیاتی با حدود 150 تا 200 میلی گرم کلسیم استفاده شود./ف.نوروزی فرد

دکتر «سحر فصحتی»، دکترای تخصصی علوم تغذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز